Wypalenie zawodowe – jak mu zapobiec?

Wypalenie zawodowe, zwane również „syndromem bornout”, pojawia się najczęściej jako odpowiedź organizmu na chroniczny stres spowodowany natłokiem obowiązków służbowych. W wyniku niemożności radzenia sobie ze zbytnio obciążającymi sytuacjami następuje wieloetapowy proces zaniku sił, zaangażowania oraz motywacji, diametralnej zmianie ulega także opinia o sobie samym jako pracowniku. Jak rozpoznać wypalenie zawodowe oraz jak sobie z nim radzić?

Nasilające się uczucie wyczerpania emocjonalnego, psychicznego oraz fizycznego w przypadku nie podjęcia żadnych kroków naprawczych może doprowadzić do trwałej utraty efektywności przez osoby wypalone. Sytuacja jest tym bardziej poważana, że wypalenie zazwyczaj – szczególnie w fazie początkowej – nie jest widoczne dla zewnętrznego obserwatora.

Czynniki sprzyjające

Wypalenie zawodowe zagraża pracownikowi, gdy:

• nie potrafi odmówić przyjęcia na siebie dodatkowych obowiązków;
• działa pod wpływem silnej i trwałej presji;
• wszelkie zadania wykonuje samodzielnie, bez delegowania ich współpracownikom;
• podejmuje się wykonania zbyt dużej ilości zadań na dany okres;
• przez długi czas udziela wsparcia emocjonalnego osobom w złej kondycji psychicznej;
• doznał rozczarowania w stosunku do początkowego nastawienia do pracy;
• nie jest traktowany sprawiedliwie w kwestiach służbowych;
• poddawany jest ciągłej kontroli i naciskom;
• jego prywatny system wartości stoi w opozycji do przekonań firmy.

Objawy wypalenia zawodowego

Objawy świadczące o wypaleniu zawodowym dotyczą sfery psychicznej (odczucia, sposób myślenia o sobie i innych, motywację) oraz sfery fizycznej (sposób zachowania, np. wycofanie się, złe samopoczucie). Pojawiające się niepokojące symptomy narastają wraz z upływem czasu. Do objawów wypalenia należy ponad sto zachowań, a wśród najczęściej pojawiających znajdują się:

• utrata poczucia sensu oraz radości z pracy;
• zachowania depresyjne
• odizolowywanie się od społeczeństwa;
• tendencja do negatywnego myślenia o sobie i innych;
• nieuzasadnione przekonanie o utracie swoich zdolności i kompetencji zawodowych;
• poczucie braku kontroli.

Proces wypalania

Proces wypalania składa się z kilku punktów:

• pełna energia – okres zauroczenia pracą oraz satysfakcji z osiągnięć zawodowych;
• przebudzenie – zauważenie, że idealistyczna ocena pracy była nierealistyczna, większe skupienie się na obowiązkach zawodowych i próba powrotu do początkowej energii;
• szorstkość – realizacja zadań zawodowych wiąże się z podjęciem zwiększonego wysiłku, pojawiają się pierwsze stany depresyjne;
• wypalenie – pełne wyczerpanie fizyczne i psychiczne;
• odradzanie się – okres leczenia zmian powstałych w wyniku wypalenia zawodowego.

Fazy wypalenia zawodowego

Etap I – wyczerpanie emocjonalne – objawia się stałym zmęczeniem, rozdrażnieniem oraz napięciem. Osoby znajdujące się na tym etapie nie potrafią skutecznie wypoczywać, co dodatkowo potęguje uczucie zmęczenia oraz irytacji. Drobne niepowodzenia, a także codzienne rutynowe czynności urastają w ich oczach do rangi problemu nie do przezwyciężenia.

Etap II – depersonalizacja (cynizm) – instrumentalne podejście do współpracowników oraz kontrahentów. Kontakt z osobą będącą na tym etapie określa się jako utrudniony – brak w nim autentyczności oraz przejawów serdeczności. Praca z ludźmi postrzegana jest jako obciążająca, a sami ludzie odbierani jako nieprzyjaźni, o podejściu roszczeniowym.

Etap III – utrata poczucia wartości pracowniczej – osoba znajdująca się na tym etapie wypalenia postrzega siebie jako mało kompetentną do podołania codziennym obowiązkom służbowym. Wina związana z poczuciem niemożności odnoszenia sukcesów zawodowych zaś przerzucana jest na szefa czy współpracowników. Na tym etapie osoba wypalona zawodowo zwykle podejmuje decyzję o rezygnacji z zajmowanego stanowiska bądź zmianie zawodu.

Jak zapobiegać wypaleniu?

Chcąc uniknąć wypalenia zawodowego w wymiarze psychicznym, konieczne jest regularne upewnianie się, czy pełnione obowiązki służbowe nadal sprawiają radość. Warto pamiętać, że zasoby energii psychicznej są ograniczone, dlatego nie można doprowadzić do ich wyczerpania. Zachowania asertywne w przypadku nadmiernego obarczania dodatkowymi zadaniami są jak najbardziej słuszne. Wyczerpanie fizyczne zregenerować można poprzez regularny relaks i pełne oderwanie się od obowiązków pracowniczych. Czynne wykorzystywanie przysługujących dni wolnych to podstawa. Równie istotne jest zregenerowanie sił po pracy. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest aktywność fizyczna czy rozrywka kulturalna. Pracodawcy coraz częściej dbają o tę sferę podwładnych i obdarowują ich kartami sportowymi (np. Fit Profit i FitSport), kuponami rabatowymi do kina i teatru (np. QlturaProfit) czy organizują wyjazdy integracyjne. Wypalenie zawodowe można pokonać poprzez przeanalizowanie swoich możliwości w zakresie stawianych wymagań, wycofanie się z realizacji wybranych zadań zawodowych, usprawnienie umiejętności radzenia sobie ze stresem oraz zdrowszy styl życia z prawem do wypoczynku, relaksu i przyjemności.